Artikel gepubliceerd in december 1999 in het blad van de Stichting Zeldzame Huisdierrassen.

Er zijn 300 Gelderse fokmerries en 10 hengsten.

(internet-links zijn later toegevoegd)

Voor internationale sportprestaties blijkt veel Gelders bloed in de afstamming een belangrijk pluspunt te zijn.

Waaruit blijkt dit dan? En hoe is dat te verklaren?

Toen in de zestiger en zeventiger jaren het werk op de boerderij werd overgenomen door de tractor, werd het landbouwpaard overbodig. Tegelijkertijd kwam de ruitersport tot grote bloei. Daarom werd besloten om het Gelders paard via een verdringingskruising met buitenlands bloed om te vormen tot rijpaard. Daarbij uitgaande van het begrijpelijke vooroordeel dat het Gelderse veelzijdigheidspaard - met zijn geschiktheid voor zowel de landbouw als de landelijke ruitersport - minder geschikt was als rijpaard dan de specifiek daarvoor gefokte buitenlandse rijpaardrassen.

De kruisingsprducten van het Gelders paard met Engels volbloed en Frans en Duits rijpaardbloed brachten de Nederlandse sportpaarden in één klap internationaal aan de top zowel bij springen als dressuur. Hengsten als Lucky Boy (Engels volbloed) en Doruto (Duitsland) hebben hieraan hun wereldfaam te danken. Maar wie niet meedeelden in deze roem waren de "ouderwetse" Gelderse moeders. En toch was dit wat al die internationale toppaarden gemeenschappelijk hadden, bijvoorbeeld Ideaal (het meest winnende dressuurpaard ter wereld) en Calypso (die met zijn fantastische resultaten in de springsport sterk heeft bijgedragen aan een grote export van Nederlandse paarden naar Amerika). In België - dat na de oorlog veel Gelderse paarden heeft geïmporteerd - deed men hetzelfde. En ook daar zijn nog steeds het beste internationale springpaard (Big Ben) en internationale dressuurpaard (Abner) gefokt uit een volledig Gelderse moederlijn.

Veel minder bekend zijn de paarden met 75% Gelders bloed, waarvan er maar weinig zijn gefokt maar waaruit verhoudingsgewijs nog meer internationale sportpaarden zijn voortgekomen bv. Aktion en Jazzman. Maar ook van het inmiddels heel geringe aantal zuiver Gelderse paarden zijn er vooral de laatste jaren opvallend veel in de internationale paardensport naar voren gekomen. Niet zo zeer in Nederland, maar vooral in het buitenland en dan met name in Amerika bv. Zooloog, Amora en Exakt.

Daarnaast hebben de in Nederland gefokte hengsten die internationale sportprestaties vererven nagenoeg allemaal minstens 50% Gelders bloed in hun afstamming.

Onder "Gelders" worden verstaan de paarden die vroeger officieel als Gelders of Gronings in de toenmalige stamboeken zijn ingeschreven. (De Groninger bloedlijnen zijn altijd volledig erkend geweest voor de Gelderse fokkerij.)
Bij de meeste tuigpaarden komt tegenwoordig echter ook hackneybloed voor en uit die paarden blijken geen internationale sportpaarden meer voort te komen. De zuiver Gelderse hengsten Hoogheid en Marconi doen het bijvoorbeeld uitstekend als verervers van dressuuraanleg; hengsten als Renovo komen in dit hele verhaal niet voor.

In de internationale mensport is het Gelders paard van het begin af aan met succes gebruikt. Ook nu worden daar Gelderse paarden ingezet en is er belangstelling voor.

Honderd jaar zorgvuldige fokkerij heeft een Gelders paard opgeleverd met bijzondere kwaliteiten. In alle publicaties over het Gelders paard wordt gewezen op het kruisen met andere rassen; en dit is zeker ook het geval geweest. Maar het voornaamste kenmerk van de Gelderse fokkerij was het uitmendelen van ongewenste eigenschappen door een strenge selectie. Bovendien waren de Gelderse fokkers voorzichtig bij het binnenhalen van ander bloed. Twee stamvaders van de Gelderse fokkerij Domburg (1916-1943) en Colonel (1915-1944), die voor een deel onbekend bloed voerden, kregen pas op oudere leeftijd grote kansen in de fokkerij, toen hun uitstekende vererving bekend was.

Een minstens even belangrijke selectie vond plaats in de merrielijnen door de boer die - bij het vaak zware werk op het gezinsbedrijf - in zijn paard een compagnon wilde hebben die hem nooit in de steek liet. Met een goede gezondheid, veel kracht, maar bovenal een gehoorzaam, werkwillig en stressbestendig karakter. En het zijn juist deze eigenschappen die vandaag niet alleen voor recreatief gebruik, maar vooral ook in de topsport van groot belang zijn. Eigenschappen die niet aan de buitenkant, het exterieur, te zien zijn maar die wel in de genen verankerd liggen.

Daarnaast hebben de fokkers van het Gelders paard altijd veel waarde gehecht aan een mooi paard met een blije presentatie. Het Gelders exterieur met veel front en een recht kruis was echter heel anders dan dat van een Engels volbloed. En vandaar het begrijpelijke vooroordeel dat het Gelders paard een revolutionaire verandering moest ondergaan om geschikt te zijn als rijpaard. Dit heeft er ook toe geleid, dat internationale sportpaarden met veel Gelders bloed bijna uitsluitend voorkomen bij ruiters in het buitenland. Die hebben van dit vooroordeel nooit gehoord en kijken alleen naar de kwaliteiten van het paard. Een paard met veel Gelders bloed dat internationaal presteert werd en wordt in Nederland nog vaak gezien als de uitzondering die de regel bevestigt. Maar door het serieus bestuderen van grote aantallen kom je tot een heel andere constatering.
(Afstammingsgegevens van 1200 in Nederland gefokte internationale sportpaarden kunnen worden gedownload van de internetsite "KWPN paarden horses pferde", adres https://www.gelderlanderhorse.nl/KWPN_Paarden_Horses_Pferde)

De instandhouding van zeldzame huisdierrassen betekent niet alleen het bewaren van een biologisch cultuurgoed. Het kan ook grote practische waarde hebben, zoals nu achteraf blijkt uit de buitengewone vererving van internationale sportprestaties door het Gelders paard.

Anton van Lijssel

Tabel 1 - In Nederland geboren hengsten met 75% Gelders/Groninger bloed, goedgekeurd voor de fokkerij die alle internationaal presteren en dit meestal vererven.

Aktion (Pion x Akteur NWP x Victor Sgldt), Hongarije, internationaal dressuur en vererft dit ook.

Avontuur (Jasper x Prins Oregon KWPN Sgldt x Folio Sgldt), België, internationaal springen en vererft dit ook.

Nimmerdor (Farn NWP x Koridon x Senator NWP), Nederland, internationaal springen en vererft dit ook.

(Sgldt = Gelders paard; NWP = Groninger paard)